Stamcellen uit navelstreng
Stamcellen staan wereldwijd enorm in de belangstelling, zowel in de media als in de wetenschap. Onderzoekers geloven dat binnen een aantal jaren ziektes als kanker, diabetes, hart- en vaatziekten mogelijk behandeld kunnen worden door toepassing van de capaciteiten van stamcellen.
Wat zijn stamcellen?
Stamcellen zijn basiscellen, die tijdens de embryonale ontwikkeling kunnen uitgroeien tot allerlei soorten cellen, bijvoorbeeld hartspiercellen, zenuwcellen, rode bloedcellen of huidcellen. In een later stadium van het leven ‘repareren’ stamcellen ook beschadigde weefsels en vervangen voortdurend bloedcellen. Ze zijn dus van levensbelang voor ieder mens. De bevruchte eicel is in feite de ‘oerstamcel’. Alle menselijke celtypes ontstaan uit deze ene cel (embryonale stamcel). De bevruchte eicel zal zich tijdens de embryonale ontwikkeling gaan delen en een groot deel van de cellen vormt zich tot bepaalde weefsels en organen. Na de geboorte beschikt het lichaam nog over een voorraad zogenaamde pluripotente stamcellen. Deze kunnen zich ontwikkelen tot bijna elk soort weefsel. Deze cellen ‘verbergen’ zich in verschillende organen. De bekendste bron is wel het beenmerg van de platte beenderen (bijvoorbeeld de bekkenkam), dat veel stamcellen bevat die voor de bloedvorming en het immuunsysteem verantwoordelijk zijn. Een andere bron van stamcellen is het bloed uit de navelstreng.
Waarom uit de navelstreng?
Embryonale stamcellen worden tegenwoordig aangeprezen als de belangrijkste bron van stamcellen voor gebruik bij verschillende ziektes. Zoals het woord al zegt, worden deze cellen uit een embryo gehaald. Deze worden soms speciaal voor dit doel ‘gekweekt’. Ook wordt gebruik gemaakt van ‘restembryo’s’ na een ivf-behandeling (kunstmatige bevruchting in de reageerbuis). Het gebruik van deze stamcellen is echter ethisch zeer omstreden. Bovendien zijn er grote problemen met afstotingsreacties, omdat deze cellen niet ‘eigen’ cellen zijn. Stamcellen uit de navelstreng vormen dan ook een ethisch aanvaardbaar alternatief. De navelstreng wordt kort na de geboorte weggegooid, samen met de placenta. Deze navelstreng bevat echter relatief veel stamcellen van hoge kwaliteit, die op een vrij eenvoudige en absoluut pijnloze wijze kunnen worden verzameld en bewaard. Op deze manier kan uw kind beschikken over de eigen stamcellen. Stamcellen uit de navelstreng zijn bovendien, in de regel, nog niet aangetast door virussen of andere omgevingsfactoren, zoals bestraling.
Welke ziektes kunnen behandeld worden?
Stamcellen uit navelstrengbloed kunnen op dit moment al ingezet worden waar anders een beenmergtransplantatie gebruikt zou worden. Het gaat hier dan om bloedvormende stamcellen die ingezet worden bij bepaalde vormen van kanker. Navelstrengbloed bevat echter ook andere stamceltypes, namelijk die voor de vernieuwing van vet-, spier-, zenuw-, lever-, bot- en kraakbeenweefsel zorgen. Stamcellen kunnen dan ingezet worden om beschadigde weefsels te ‘repareren’. Algemeen wordt verwacht dat deze toepassingsmogelijkheden in de nabije toekomst binnen handbereik komen te liggen. Een voorbeeld is de toepassing na een hartinfarct, waarbij stamcellen het beschadigde hartspierweefsel weer versterken. Ook worden de mogelijkheden onderzocht om ziektes als Parkinson, Alzheimer, Multiple sclerose en suikerziekte te genezen met stamceltransplantaties. Gentherapie, ingezet om erfelijke aandoeningen te corrigeren kan alleen met eigen stamcellen worden uitgevoerd.
Belang van de opslag
Met het oog op de snelle ontwikkelingen kunt u reeds een ‘biologische levensverzekering’ afsluiten door de stamcellen van uw kind te laten opslaan. Hiervan kunnen zelfs vaak de ouders, broertjes en zusjes profiteren omdat de weefseltypering van directe familieleden vaker met elkaar overeenkomt. Het grote voordeel is dat ‘eigen’ stamcellen altijd passen (“matchen”) en altijd op het moment ter beschikking staan waarop deze benodigd zijn. Vaak gaat veel kostbare tijd verloren bij het zoeken naar donorstamcellen.
Eén van de bezwaren; namelijk dat het aantal stamcellen uit navelstrengbloed te gering is voor een transplantatie bij volwassenen is bijna volledig ondervangen. Er is een technologie om het aantal stamcellen te vermeerderen met een factor 10-30, zonder verlies van kwaliteit; de stamcellen blijven vitaal en differentiëren zich niet tot andere cellen.
Bij leukemie (een bloedkanker) is het echter in de regel niet zinvol om eigen stamcellen te gebruiken. Stamcellen van een broer of zus zijn echter vaak wel geschikt en geven betere transplantatie resultaten dan van niet-familieleden.
Voorbeeld van onderzoek en toepassing
SINGAPORE – Een Maleisisch jongetje (5) heeft in Singapore stamcellen uit navelstrengbloed toegediend gekregen ter genezing van thalassemie, een genetische aandoening die tot chronische bloedarmoede leidt. Het was voor het eerst dat navelstrengbloed voor dat doel werd gebruikt.
De vijfjarige Oh Tze Sun is geboren met de ziekte, die al in de eerste levensjaren tot de dood leidt als zij niet wordt behandeld. Voordat hij de transplantatie onderging moest Oh om de drie tot vier weken een bloedtransfusie ondergaan. Bloedtransfusies kunnen het leven van patiënten verlengen, maar de meesten sterven dan toch op hun vijftiende tot twintigste jaar omdat hun hart te zwaar wordt belast. Sinds Oh de stamcellen op 3 juli kreeg toegediend, vertoont hij geen tekenen meer van thalassemie en produceert zijn lichaam normale rode bloedcellen.
Thalassemie is een aandoening die vooral voorkomt rond de Middellandse Zee en in Zuidoost-Azië, waar 3 procent van de bevolking eraan lijdt.
Transplantatie van navelstrengbloed vervangt de beenmergtransplantatie, een methode die alleen kan worden toegepast als de patiënt een broer of zuster heeft van wie het beenmerg precies overeenkomt met dat van de patiënt. In 70 procent van de gevallen lukt het niet om zo’n combinatie te vinden. De stamcellen die in navelstrengbloed zitten, zijn nog zo onbeschreven dat zij veel gemakkelijker door het lichaam worden aanvaard, al moet er nog steeds een grote overeenkomst bestaan tussen donor en ontvanger. Singapore heeft de eerste en grootste navelstrengbloedbank van Azië.
